تدوین : ثریا شهسواری

تاریخ انتشار: دی 1387

تعداد صفحات: 572

شابك: 4-314-419-964-978

نوبت چاپ: اول، پاییز 1387

قیمت: 46,000 ریال

شمارگان: 2000

در تحولات تاریخ معاصر ایران فرقه‌ی بهائیت نقش منفی و مخربی ایفا كرده است. پیدایش این فرقه خود موضوع مفصلی برای پژوهش و بررسی می‌باشد؛ با این حال از همان بدو پیدایش، این گروه سیاسی در شكل و شمایل یك فرقه‌ی به ظاهر مذهبی، در خدمت منافع بیگانگان روس، انگلیس و آمریكا قرار گرفت تا جایی كه عباس افندی از سران این فرقه به پاس خدمات بی‌شائبه‌ی خود به انگلیسی‌ها و خیانت به مسلمانان نشان و لوح سپاس از طرف امپراطور انگلیس دریافت كرد.

فرقه‌ی بهائیت به‌‌رغم ادعاهای خود (كه در امور سیاسی دخالتی ندارند) از عصر مشروطه تاكنون نقش منفی و خائنانه‌ای در مورد هویت ایرانی ـ اسلامی در عرصه‌ی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایفا كرده است. برخی گروه‌های سیاسی افراطی مشروطه‌خواه كه اقدامات مخربی داشتند، با این فرقه مرتبط بوده‌اند. كمیته‌ی مجازات و اقدامات آن هنوز هم در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. جالب آنكه اولین اقدام جهت كشف حجاب در ایران به عصر مشروطه و پیشگامی این فرقه باز می‌گردد. در همین زمان است كه عباس افندی سركرده‌ی فرقه‌ی بهائیت دستور كشف حجاب و تشكیل مجالس «حریت نسا» را به بهائیان صادر می‌كند. با ایجاد رژیم اشغالگر قدس، روابط مستحكم و استراتژیك بین بهائیان و این رژیم به وجود می‌آید كه ریشه در وابستگی مشترك آنها به انگلستان و اهداف استعماری آن كشور داشت.

فرقه‌ی بهائیت در دوره‌ی پهلوی با توجه به سرسپردگی آن به بیگانگان نهایت قدرت، ثروت و نفوذ را در اقصی‌نقاط ایران، در عرصه‌های مختلف به دست آورده بود. ردپای این فرقه را در تاراج میراث فرهنگی و آثار باستانی ایران، ترویج فحشا، منكرات، رباخواری و... می‌توان مشاهده كرد. این فرقه اهدافی را برای خود در نظر گرفته بود كه در صورت عدم تحقق انقلاب اسلامی، ایران به فلسطین دیگری تبدیل می‌گردید؛ به ویژه آنكه اعضای این فرقه از اظهار آن ابایی هم نداشتند.

مركز اسناد انقلاب اسلامی امیدوار است كه با انتشار این پژوهش اسنادی، گامی دیگر در شناسایی بهتر این فرقه و اهداف و برنامه‌های آن بردارد و مردم و جامعه‌ی علمی كشور را در این زمینه یاری رساند. مطالب كتاب حاضر از دو بخش كلی تشكیل شده است: در بخش اول كه قسمت پژوهشی نوشتار حاضر می‌باشد، به پیشینه‌ی تاریخی بهائیت و نحوه‌ی شكل‌گیری فرقه‌ی بهائیه، و تبیین فرقه‌ی بهائیت از زمان شكل‌گیری تا پیروزی انقلاب اسلامی پرداخته شده است. این بخش را می‌توان نوعی بستر تاریخی دانست كه برای تفسیر و توضیح بخش دوم (بخش اسناد) ضروری به نظر می‌رسد.

بخش دوم شامل اسناد مختلفی است كه به بهائیت مربوط می‌شود. مجموعه‌ اسناد مربوط به فرقه‌ی بهائیت در مركز اسناد انقلاب اسلامی بالغ بر چند هزار برگ است كه در چند پرونده‌ی انفرادی ـ شامل فعالیت‌های بهائیان در شهرهای مختلف می‌باشد ـ نگهداری می‌شود. اسناد مذكور كه حول فعالیت‌های سیاسی، اقتصادی، تبلیغاتی بهائیان گردآوری شده است، شامل گزارش‌های مأموران شهربانی و ساواك و حاصل كنترل بهائیان توسط ادارات مختلف سازمان امنیت و اطلاعات كشور (ساواك) و مأموران شهربانی می‌باشد. عمده‌ترین مطالب اسناد، گزارش‌های شهربانی است كه از سال‌های پایانی حكومت رضاشاه پهلوی آغاز شده و تا سال‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی ادامه می‌یابد. پس از آن، گزارش‌های ساواك نیز به مطالب فوق افزوده شده است. براساس موضوع اسناد به چند بخش تقسیم می‌شود: 1. اسناد مربوط به فعالیت‌های تبلیغاتی بهائیان، تقریباً در سراسر ایران به ویژه شهرهای بزرگی چون شیراز، اصفهان، تبریز، آبادان، همدان و...، 2. اسناد مربوط به نحوه‌ی ارتباط بهائیان ایران با مركز بزرگ بهائیت «بیت‌العدل اعظم» در حیفا و ارسال كمك‌های مالی، هدایا و نذورات به آنجا از مهم‌ترین موضوعات این بخش است. 3. اسناد مربوط به مخالفت و مبارزات علما و گروه‌های مذهبی مسلمان علیه فعالیت‌های بهائیان و درگیری میان بهائیان و مسلمانان در نواحی مختلف. 4. اسناد راجع به فعالیت‌های سیاسی بهائیان و نفوذ آنان در مراكز و مشاغل دولتی.

مهم‌ترین ویژگی این اسناد، سیاسی بودن آنها و نحوه‌ی ارتباط بهائیان با حكومت پهلوی، همچنین میزان حمایت و پشتیبانی دولت پهلوی از بهائیان است. بخش مهم دیگری از اسناد به فعالیت‌های اقتصادی بهائیان و سوءاستفاده‌ها و زدوبندهای ناشی از آن مربوط می‌شود كه غالباً پرونده‌ی اسناد این بخش به شكل پرونده‌های انفرادی است و به اشخاص مقتدر و صاحب‌نفوذ در امور حكومت مربوط می‌باشد. بررسی این پرونده‌ها نشان می‌دهد كه چگونه بهائیان توانستند بانفوذ در سیاست، نبض اقتصادی مملكت را به دست گیرند و از این طریق در تحولات و اوضاع زمان خود تأثیرگذار باشند. یكی از مهم‌ترین موضوعات اسناد مربوط به بهائیت، ارتباط بهائیان با یهودیان و نوع همكاری آنان با یكدیگر می‌باشد. به ویژه اسناد مربوط به ارسال كمك‌های مالی بهائیان ایران به یهودیان پس از تشكیل دولت اسرائیل نشان‌دهنده‌ی میزان همكاری بهائیان با دولت اسرائیل و تأثیر آنان بر چگونگی اوضاع آن زمان می‌باشد.

برای تدوین این مجموعه و آماده ساختن اسناد برای چاپ و عرضه به جامعه‌ی علمی، نخست كل پرونده‌های مربوط به اسناد بهائیت موجود در مركز اسناد انقلاب اسلامی مطالعه شد و اسناد مهمی كه بیانگر حضور این فرقه در جامعه و نقش آنان در تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران و به طور كلی تأثیر آنها را در اوضاع و مسائل مختلف كشور نشان می‌داد، از كل مجموعه تفكیك شدند. برای تصحیح اسناد ناخوانا با رعایت اصل امانت در بازنویسی اسناد، علائم، نشان‌ها، مهرها، حواشی و سایر اطلاعات سند بازنویسی شده‌اند. در تكمیل كار، ضمن دادن عنوان به هر سند، برای گویا كردن متن و سهولت استفاده از آنها، اسناد به ترتیب زمانی و موضوعی مرتب شده و به هر سند شماره‌ای داده شد. در مرحله‌ی بعدی مجموعه‌ی اسناد گزینش شده بر اساس تاریخ موضوع هر سند دسته‌بندی شدند كه مطالعه‌ی آنها سیری از حوادث مرتبط به موضوع اصلی پژوهش را نشان می‌دهد.

برای تكمیل هرچه بیشتر مطالب، علاوه بر پرونده‌ی اسناد بهائیت سعی شده از پرونده‌ی اسناد دیگری كه به‌نحوی در ارتباط با بهائیت بوده و یا بهائیان در نحوه‌ی پدید آمدن آن رویداد نقش داشته‌اند، استفاده شود؛ از‌جمله پرونده‌ی اسناد مربوط به روابط ایران و اسرائیل، پرونده‌ی اسناد قیام 15 خرداد 1342، پرونده‌ی اسناد واقعه‌ی فیضیه‌ی قم و نیز پرونده‌های انفرادی برخی از رجال و سران دولتی كه پیرو مسلك بهائی بودند و از این طریق بر استحكام جامعه‌ی بهائیت تلاش می‌كردند، مورد استفاده قرار گیرد.

در تهیه و تنظیم اسناد، نگارنده سعی كرد از اسناد و پرونده‌هایی كه بیشتر فعالیت‌های سیاسی بهائیان را در ارتباط با حكومت پهلوی نشان می‌داد، استفاده كند؛ لذا برای پوشاندن جامه‌ی عمل به این مهم، به آرشیو سازمان‌ها و مؤسساتی كه در دسترس بوده‌اند، نظیر سازمان اسناد ملی، مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های سیاسی و غیره، مراجعه كرده و اسناد بهائیت موجود در آنها را تا حد امكان مورد استفاده قرار داده است. چه بسا برای در اختیار گرفتن این اسناد موانعی وجود داشت: برخی از سازمان‌ها پرونده‌ی مربوط به اسناد بهائیت را محدود نموده، بعضی دیگر هیچ سندی در مورد بهائیت از خود ارائه ندادند و این از مشكلات جدی طرح بود. وجود این‌گونه اسناد در كنار آثار دیگری چون كتاب‌ها، مجلات، روزنامه‌ها، خاطرات، به‌ویژه خاطرات دو تن از رجال مهم و بانفوذ دوره‌ی پهلوی، یعنی خاطرات حبیب‌الله ثابت پاسال كه اخیراً توسط فرزندانش در آمریكا منتشر شده و مركز اسناد انقلاب اسلامی برای اولین بار آن را تهیه كرده در اختیار نگارنده گذاشت و خاطرات آخرین سفیر اسرائیل در ایران، «مئیر عزری»، به تكمیل هرچه بهتر مطالب مربوط به بهائیت در ایران كمك كرد.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا